Hoofdstuk 5.2.9. Rechten en plichten voor individuele werknemers

Recht en plicht

Voor individuele medewerkers bestaat naast het recht dat de werkgever de Arbowet en dergelijke moet nakomen, het individuele recht om het werk onder bepaalde omstandigheden stil te leggen. Daarnaast rust op werknemers zelf de nodige verplichtingen. De werkgever moet ook tegenover ingeleende krachten en thuiswerkers bepaalde verplichtingen in acht nemen.

Verplichtingen voor medewerkers

Medewerkers dienen de veiligheidsmaatregelen na te leven, persoonlijke beschermingsmiddelen en arbeidsmiddelen en gevaarlijke stoffen op de daarvoor bestemde wijze te gebruiken, voor hun eigen en andermans veiligheid (art 11 Arbowet). Zij moeten zich inzetten om de kennis en kunde van de voorlichting en opleiding eigen te maken.

Daarnaast rust er op hen de verplichting om risicovolle situaties direct bij de werkgever of leidinggevende te melden, opdat deze maatregelen kan nemen. Daarbij gaat het om situaties waarbij medewerkers zelf of waarbij derden gevaar lopen. De werkgever is namelijk ook verplicht om er voor te zorgen dat derden geen gevaar lopen en dat er maatregelen worden genomen die het gevaar wegnemen (art 10 Arbowet). Medewerkers dienen verder de werkgever bij te staan bij het nemen van maatregelen waartoe hij gehouden is op grond van de Arbowet.

Een medewerker legt zelf het werk stil

Medewerkers kunnen het werk neerleggen, als naar hun redelijk oordeel ernstig gevaar dreigt. Hierbij geldt de nadere voorwaarde dat het gevaar zo onmiddellijk dreigt dat de Nederlandse Arbeidsinspectie niet tijdig kan optreden (art 29 Arbowet). Een medewerker doet melding aan de werkgever en één van beide schakelt de Nederlandse Arbeidsinspectie in. Tot die tijd wordt het door medewerkers gevaarlijk geachte werk niet verricht en wordt het loon van die medewerkers door de werkgever doorbetaald. Uiteindelijk beslist de Nederlandse Arbeidsinspectie of er verder gewerkt wordt, waartoe medewerkers gehouden zijn.

Een medewerker heeft evenwel geen recht op loon als de werkgever aantoont dat de medewerker niet in redelijkheid tot het oordeel kon komen dat er ernstig gevaar dreigt. Het is mogelijk dat de werkgever die medewerkers elders ander werk laat uitvoeren dat (wel) verantwoord kan plaatsvinden, tot dat duidelijk is dat er geen ernstig gevaar (meer) dreigt.

Ingeleende medewerkers en thuiswerkers

De werkgever is niet alleen gehouden om zijn zorgplicht na te komen tegenover medewerkers met wie hij een arbeidsovereenkomst heeft gesloten, maar ook tegenover ingeleende medewerkers en thuiswerkers (al dan niet op grond van een arbeidsovereenkomst werkzaam). Het spreekt voor zich dat ook hun veiligheid, gezondheid en welzijn gewaarborgd moet worden (art 1-2 Arbowet).

Ingeleende krachten (uitzendkrachten)

Een werkgever dient zich te realiseren dat ingeleende medewerkers extra risico lopen. Zij zijn namelijk nieuw in de onderneming en daardoor minder goed op de hoogte van de gevaren die daar spelen. De uitlener (het uitzendbureau) wordt schriftelijk door de opdrachtgever op de hoogte gesteld van gevaren bij de arbeid, voor het innemen van de arbeidsplaats. Daartoe overhandigt de werkgever een beschrijving uit de risico-inventarisatie en -evaluatie, welke beschrijving ingaat op de gevaren, de risicobeperkende maatregelen en de risico’s voor de werknemer op de in te nemen arbeidsplaats (art 4-5 Arbowet). Het is de bedoeling dat de uitlener deze informatie doorgeeft aan de in te lenen kracht. Algemene informatie over ingeleende krachten wordt elders gegeven (6.3.3.).

Thuiswerkers

Het verschilt per situatie of een thuiswerker werkt op grond van een arbeidscontract of niet (1.1.2.14.). Een thuiswerker onderscheidt zich van een telewerker doordat een telewerker niet alleen thuis werkt, maar ook een werkplek heeft in een vestiging van de werkgever. Voor beide arbeidsrelaties gelden er voorschriften die de werkgever in acht moet nemen, waarbij natuurlijk ook van de medewerker die thuis werkt het een en ander wordt verwacht. Deze voorschriften gelden als de thuiswerker onder het gezag van de werkgever valt (art 1-2 Arbowet). Die gezagsrelatie is niet aanwezig als een thuiswerker een opdrachtnemer is die werkt in de uitoefening van een vrij beroep of binnen een eigen onderneming (1.1.2.13.).

De volgende bepalingen uit het Arbeidsomstandighedenbesluit (AB) vragen de nodige aandacht. In art 1:43 wordt bepaald dat het besluit alleen van toepassing is, als dit uitdrukkelijk wordt vermeld (art 1:43 AB). Dit gebeurt o.a. in de volgende gevallen:

• Afdeling 10 van hoofdstuk 1 gaat nader in op de beschikbaarheid van gegevens; aanhouden van een voorraad bij de thuiswerker thuis, melding van ongevallen etc. (art 1:44 e.v. AB).
• Afdeling 1, 3 en 4 van hoofdstuk 2 gelden ook voor thuiswerkers (art 2:45 AB)
• Afdeling 4 van hoofdstuk 4 gaat in op het gebruik van gevaarlijke stoffen (art 4:110 AB); inventarisatie en evaluatie (art 4:111 AB); Arbeidshygiënisch regime (art 4:113 AB); Brandbestrijdingsmiddelen (art 4:114 AB); voorkomen en beperken van ongewilde gebeurtenissen (art 4:115 AB).
• Afdeling 1 en 2 van hoofdstuk 5 gelden ook voor thuiswerkers (art 5:14 AB), Daarnaast gaat artikel 5:15 in op de werkplekvoorziening (art 5:15 AB)
• Artikel 6:30 behandelt daglicht en kunstlicht (art 6:30 AB)
• Afdeling 1, 2 en 3 van hoofdstuk 7 gelden ook voor thuiswerkers (art 7:1 AB)., evenwel niet artikel 6.4a en 6.11a. Ook artikel 7:41 over arbeidsmiddelen (art 7:41 AB) en artikel 7:42 over elektrische apparatuur zijn van toepassing (art 7:42 AB).
• Afdeling 1 van hoofdstuk 8 geldt eveneens voor thuiswerkers (art 8:1 AB).
• Hoofdstuk 9 gaat in op de verplichtingen van de thuiswerkgever (art 9:2 AB) en de thuiswerker (art 9:4 AB)

Verder zoeken

Deze pagina is onderdeel van hoofdstuk 5 over de medezeggenschap. U vindt in dit deel informatie over collectieve regelingen die voor werkgevers en werknemers gelden op grond van hun arbeidsovereenkomsten:

5.1. Ondernemingsraad (o.a. instellen, advies, instemming, recht op informatie)

5.2. Arbeidsomstandigheden bij de werkgever (o.a. arbobeleid, arbeidsinspectie)

5.3. Arbeidstijden voor werknemers (o.a. vaststellen, veranderen)

Zoekt u een ander onderwerp, zie dan onze trefwoorden of inhoudsopgave.